رجعت در آیات و روایات

ام البنین حسن ­ملکی[1]

چکیده

رجعت در لغت به معنای « بازگشت » به کار می­ رود و در اصطلاح به بازگشت گروهی از مردگان به این جهان، هم­زمان با قیام جهانی حضرت مهدی (عج الله تعالی فرجه الشریف) گفته می­شود و طبعاً بازگشت این گروه قبل از فرارسیدن رستاخیز خواهد بود.

گاهی از رجعت در شمار رویدادهای قبل از قیامت یاد می­ شود و گاهی در زمره حوادث مربوط به ظهور حضرت مهدی (عج الله تعالی فرجه الشریف) مذکور می­ گردد. ولی باید دانست که مسأله رجعت از دیدگاه شیعه رویدادی است مستقل از دو موضوع یاد شده، اگرچه بین هر سه پیوند زمانی برقرار است، و هیچ­گونه تردیدی نیست که شیعه اعتقاد به رجعت دارد و با توجه به روایات بسیاری که از پیشوایان معصوم رسیده است، تردیدی در تحقّق رجعت برجای نمی­ ماند.

بعضی تصوّر کرده ­اند، اعتقاد به رجعت با اصل آزادی اراده و اختیار بشر سازگار نیست، که این، یک اشتباه محض است، زیرا بازگشت آن­ها به این جهان در یک شرایط عادی است و از آزادی کامل برخوردارند.

رجعت به منظور مشاهده ­ی عزّت اسلام و ذلّت کفر است. بدین معنی که بازگشت به دنیا در زمانی به وقوع می­ پیوندد که دین خدا بر سراسر زمین حاکم شده، از این ­روی خدای مهربان گروهی از انسان­های با ایمان و شماری از کافران را که آنان در اوج ایمان و اینان در پست ­ترین مرحله­ ی کفر قرار داشته­ اند در آن روزگار به جهان بازمی­ گرداند، تا آنان از دیدن شکوه و عظمت اسلام و حاکمیّت مسلمانان به وجد آیند، و اینان در اثر مشاهده شوکت و قدرت پیروان دین خدا خشمگین شوند و دریابند که وعده خدا حق بوده و کفر و باطل برای همیشه نابود شده است.

یکی از دلایل امکان رجعت، بلکه یکی از دلایل وقوع آن، وجود مواردی از بازگشت به دنیا در اُمم گذشته است که قرآن برخی از آن­ها را بیان فرموده است. از این آیات می­ توان دریافت که بازگشت مردگان به دنیا امری است ممکن و قابل قبول که با سنّت ­های الهی مخالفت ندارد. بدیهی است که هدف از آوردن این آیات، جز اثبات امکان بازگشت به جهان مادّی و وقوع آن در امم پیشین چیز دیگری نیست. هرچند میان رجعت نزد شیعه و بازگشت افرادی از امت­های گذشته تفاوت­ هایی وجود دارد که در احادیث مربوط به رجعت نقل شده است.

پدیده ­ی رجعت همگانی نیست، بلکه به جمعی محدود اختصاص دارد و جز مؤمنان راستین و مشرکان فرو رفته در منجلاب کفر و شرک، هیچ کس به دنیا باز نمی­ گردد.

امام حسین (علیه السلام) نخستین کسی است که زمین شکاف می­ خورد و از آن بیرون می­آید و آن، هم­زمان است با رجعت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و ظهور قائم آل محمد (عج الله تعالی فرجه الشریف).

کلیدواژه: رجعت، ظهور، سنّت، حاکمیّت، وعده.

[1] - طلبه سطح سه، مرکز آموزش عالی امام جعفر صادق (علیه السلام)، شاهرود