نقش زکات در فقر زدایی نظام اقتصادی

مریم جبله*،زهرا سعدی**، انسیه گلپایگانی***

چکیده

زکات در لغت به معنای « زیاده، نمو و تطهیر» است. و در اصطلاح شرع، عبارت است از حقی است که در فرض نصاب ویژه ای در برخی از اموال واجب می گردد.قرآن کریم  توصیه به زکات را جوهره ی دستورات خود قرار داده و آن را عبادتی مالی معرفی نموده است.

بدیهی است اگر منابع مالی حاصل از زکات به طور مستقیم وارد بودجه ی عمومی دولت شوند مانند یک اهرم نیرومند در سیاستگذاری ها مالی و چالش های حکومتی عمل می کند. از یک طرف با تعدیل ثروت دست افراد قوی، متکبر، پرکار و… را در مالکیت باز می کند. و از سوی دیگر مانع اسراف اغنیاء می گردد، با فراهم کردن زمینه اشتغال از بروز انواع فسادها جلوگیری می کند. و چرخه ی اقتصاد را در جامعه به حرکت در می آورد، دین بدهکاران را پرداخت می کند. و در راه ماندگان را به وطنشان بر می گرداند. و با جلوگیری از احتکار بزرگ ترین عامل فقر در جامعه را از بین می برد.

مقدمه

در بینش اقتصادی اسلام، مال و ثروت ،ودیعه ای الهی است که از خداوند متعال در اختیار خلیفه ی خود، انسان قرار داده است. با چنین رویکردی انسان باید از مواهب طبیعی برای کمال و سعدات خود و جامعه بهره گیرد. این نظام که از وحی الهی سرچشمه گرفته است بر اساس قوانین الزامی و ملاک های اخلاقی و با ایجاد زمینه های تولید فراوان، توزیع عادلانه و حفظ کرامت آدمی، آسایش و سعادت زندگی او را فراهم می آورد. در حقیقت انفاقی مانند زکات به منظور رفع نیازهای اقتصادی فردی و برقراری عدالت اجتماعی در جامعه وضع شده است.

در ابتدا و در ظاهر به نظر می رسد که زکات از اموال می کاهد زیرا لازم است فرد غنی بخشی از اموال خود را برای رضای خدا در اختیار فقرا قرار دهد اما احادیث و روایات نقل شده از اهل بیت (علیهم السلام) و پیامبر گرامی اسلام (صلی اللّه علیه وآله و سلم) درست برعکس ظن و گمان ما،نه تنها آن را موجب نقصان اموال در این دنیا نمی دانند، بلکه آن را موجب حفظ و رشد اموال و رزق در همین دنیا می دانند.

مبحث زکات و آثار اقتصادی آن از مباحث دامنه دار مهم درآمد عمومی است به همین دلیل سعی شده است در این تحقیق تنها به نقش زکات در از بین بردن فقر که مهم ترین علت تشریع زکات است پرداخته شود. اسلام به وسیله ی زکات ، جامعه را از خطرها و شورش هایی که به سبب فقر و گرسنگی به وجود می آید، حفظ می کند؛ شورش هایی که فقیران را به مطالبه در مشارکت مساویانه در اموال ثروتمندان می کشاند و این امر سبب بی نظمی و بی بند و باری در جامعه گردیده، عوامل فساد را تقویت می کند و اسباب از بین رفتن اموال و خرابی ها را فراهم می سازد. این آشوب ها به وسیله ی زکات خاموش می شود.

تحقیق حاضر شامل دو بخش می باشد که بخش اول آن شامل دو فصل است. فصل اول کلیات و فصل دوم مفهوم شناسی است و بخش دوم آن نیز دو فصل دارد که فصل اول آن اهمیت زکات در قرآن و پرداخت آن است و فصل دوم آن رابطه زکات با فقر زدایی نظام اقتصادی بیان شده است.

—————————————————

*انسیه گلپایگانی،مسئول نویسنده، معاون پژوهش مؤسسه امام جعفر صادق(علیه السلام) شهرستان شاهرود.

**طلبه سطح3 مؤسسه امام جعفر صادق(علیه السلام) شهرستان شاهرود، رشته فقه و اصول.

***طلبه سطح3 مؤسسه امام جعفر صادق(علیه السلام) شهرستان شاهرود، رشته فقه و اصول.

تاریخ دریافت مقاله 1393.

علاقه مندان به مطالعه این تحقیق می توانند به واحد پژوهش مرکز آموزش عالی حوزوی امام جعفر صادق(علیه السلام) مراجعه بفرمایند.